زمان هايي در زندگي انسان وجود دارد كه انسان با بهره جستن از آن مي تواند بهترين هايي، براي باقي روزهاي زندگي خويش رقم زند. يكي از اين اوقات، ليالي قدر است. شايد شما نيز در زمره افرادي باشيد كه به دنبال بهترين عمل و عبادت در طول اين ايام هستند تا بدين واسطه نهايت استفاده را از اين شب ها ببريد. از اين رو به دنبال بهترين عمل و عبادت نيز خواهيد بود، اگر مي خواهيد شب قدري متفاوت از شب هاي پيش داشته باشيد، قدري به اين نوشتار تأمل كنيد.
شبي بهتر از هزار ماه
امام على عليه السلام مى فرمايد: فرصت، چون ابر مى گذرد. پس فرصت هاى خوب را غنيمت شمريد. (منتخب ميزان الحكمه) فرصت هايى كه در زندگى براى انسان پيش مى آيد مثل طلا و بلكه ارزشمندتر است و بايد قدر آن ها را دانست يكي از اين فرصت ها شب قدر است اما با چه عملي مي توان نهايت استفاده را از اين شب برد؟
اعمال شب قدر
شب قدر آداب و اعمالي را به خود اختصاص داده است، از آن جمله مي توان به شب زنده داري، غسل، دعا، واسطه قرار دادن قرآن و اهل بيت عليهم السلام، زيارت امام حسين عليه السلام و نماز اشاره داشت. حال آنكه، در كنار اين اعمال مي توان از عمل ديگري نام برد كه به جرأت مي توان گفت در ميان ساير اعمال غريب واقع شده، و آن (تفكر) است.
بهترين عمل در شب قدر
اكثرا شب هاي قدر ما به خواندن قرآن و دعاي جوشن كبير، نماز و قرآن به سر گرفتن و استغفار به سر شده است، در خوب و نيكو بودن اين اعمال شكي نيست اما سخن جاي ديگري است، هدف از خواندن دعا چيست؟ چرا قرآن كريم در اين شب نازل شده؟
يكي از دلايل عزت اين شب نزول كتاب هدايت قرآن كريم و تمامي كتاب هاي مقدس در اين شب است «ماه رمضان، ماهى كه قرآن در آن نازل شده است، تا هدايتى براى مردم و نشانه هايى روشن از هدايت و جدايى حق از باطل باشد». اين شب، عزيز است چرا كه، موجبات هدايت انسان به سوي خدا را فراهم مي سازد، هدف رسيدن به خداست و اين سفر الهي و لقاء خدا جز با قدم هاي معرفت ممكن نيست. آري اگر دعا، نماز، قرآن را بخواني اما تدبري و تفكري در آن نباشد راه رسيدن به خدا بس سخت و دشوار خواهد شد.
محدّث بزرگوار، ابن بابويه رحمهالله در مجلس 93 از كتاب الأمالى، مىگويد: هر كس اين دو شب را با گفتگوى علمى احيا بدارد، بهتر است. به نظر مىرسد كه اين مطلب، برگرفته از سخن پيامبر خدا به ابوذر است كه در آن، برترى علم را بر عبادت به تفصيل، بيان، و در پايان آن فرموده است: اى ابوذر! يك ساعت نشستن براى گفتگوى علمى براى تو، از عبادت يك سال كه روزش را روزه بدارى و شبش را به نماز بِايستى، بهتر است.
پس بهترين عمل در اين شب ها عبادت همراه با بينش است، اگر قرآني مي خوانيم، دعايي مي خوانيم يادمان باشد كه در فلسفه همه اين ها بينديشيم، در شبي كه عبادتش بهتر از هزار سال است بياييم به بنيان هاي فكري خود هم نظمي دهيم بياييم با خداوند عهد كنيم من بعد همه كارهاي ما حرف زدن هاي ما، رفتار ما همه و همه همراه با تعقل و تفكر باشد.
زماني را به تفكر اختصاص دهيد
رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) فرمود: تفكر يك ساعت بهتر از عبادت يك سال است. البته كسى موفق به تفكر مىشود كه خداوند متعال قلب او را به نور معرفت و توحيد روشن كرده، و در راه سلوك و عبوديت باشد. تفكر در خصوصيات مخلوقات: انسان را به مبدأ جهان و صفات عاليه او آشنا مىكند، و تفكر در نفس خود مرحله بندگى و وظيفه داشتن و اطاعت اوامر پروردگار متعال را تعليم مىكند، و تفكر در اعمال و رفتار خود و ديگران، نواقص و عيوب و نقاط ضعف خود را نشان مىدهد، و تفكر در حالات گذشتگان، انسان را براى عواقب امور و نتائج اعمال و مراحل خوشبختى و گرفتارى و عالم ماوراء طبيعت متوجه مىكند. تفكر وسيلهاى است كه هرگز نظير آن را براى وصول به مقامات بندگى و عوالم عبوديت نتوان پيدا كرد. (مصباح الشريعة/ ترجمه مصطفوى؛ متن؛ ص115) اولين جاده رسيدن به خدا معرفت است و بهترين عمل در شب قدر كسب معرفت الهي است.
شب قدر شب علم و معرفت
بالاترين عبادت در شب هاي قدر، طلب علم و يادگيري احكام خدا و اصول و فروع دين خدا است؛ زيرا علم به معارف الهي باعث مي شود كه انسان در عرصه هاي مختلف زندگي نلغزد. بسياري از بزرگان دين توفيق خود را در بزرگ داشت اين شب ها مي دانند، چنان كه نگارش كتاب دعاي با ارزشي مثل جواهر الكلام و الميزان در شب هاي مبارك قدر به پايان رسيده است.
محدّث بزرگوار، ابن بابويه رحمهالله در مجلس 93 از كتاب الأمالى، مىگويد: هر كس اين دو شب را با گفتگوى علمى احيا بدارد، بهتر است. به نظر مىرسد كه اين مطلب، برگرفته از سخن پيامبر خدا به ابوذر است كه در آن، برترى علم را بر عبادت به تفصيل، بيان، و در پايان آن فرموده است: اى ابوذر! يك ساعت نشستن براى گفتگوى علمى براى تو، از عبادت يك سال كه روزش را روزه بدارى و شبش را به نماز بِايستى، بهتر است.( جامع الأخبار: 109 / 195)
بهترين عمل در اين شب ها عبادت همراه با بينش است، اگر قرآني مي خوانيم، دعايي مي خوانيم يادمان باشد كه در فلسفه همه اين ها بينديشيم، در شبي كه عبادتش بهتر از هزار سال است بياييم به بنيان هاي فكري خود هم نظمي دهيم بياييم با خداوند عهد كنيم من بعد همه كارهاي ما حرف زدن هاي ما، رفتار ما همه و همه همراه با تعقل و تفكر باشد
ليكن براى روشنتر شدن اين موضوع، توجّه به چند مطلب ضرورى است:
الف ـ كدام علم و كدام عبادت؟
از ديدگاه فقهى، «آموختن علم»، احكام پنجگانه را دارد و بررسى متن احاديث فراوانى كه علم را برتر از عبادت مىدانند، به روشنى مىرساند كه مقصود، برترى آموختن واجب يا مستحب بر عبادات مستحب است. امام صادق «عليه السلام» فرمودند: اگر مردمان ارزش علم و دانش را مىدانستند، به جستجو و طلب آن بر مىخاستند، اگر چه به ريختن خون ها بيانجامد و به فرو رفتن در گرداب هاى مرگبار. (الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج1)
ب ـ نقش عبادت در پيدايش نور علم
از نگاه متون اسلامى، عبادات، نقشى بنيادى در پيدايش و تداوم فروغ علم دارند. از اين رو، هدف احاديثى كه علم را برتر از عبادت مىدانند، تضعيف يا انكار نقش سازنده عبادت در كنار علم نيست؛ بلكه تأكيد بر همراه ساختن عبادت با علم و برحذر داشتن از عبادتِ ناآگاهانه است كه نه تنها بىارزش، بلكه خطر آفرين است. امام علي درود خدا بر او، فرمود: نزديكترين مردم به پيامبران، داناترين آنان است، به آنچه كه آوردهاند.(نهج البلاغة / ترجمه دشتى)
دوستان عزيز بياييم اين شب ها را مغتنم بدانيم و اگر دعايي را زمزمه مي كنيم قدري بر شرح آن نيز تأمل كنيم اگر قرآني تلاوت مي نماييم زماني را نيز اختصاص به تفسير آن دهيم تا از چشمه معرفت الهي نيز سيراب گرديم.
منبع:
erfan.ir